Lekcje ciszy są charakterystycznym elementem metody Montessori, wprowadzanym w przedszkolach i szkołach opartych na tej koncepcji wychowania. Stanowią one formę ćwiczeń pomagających dzieciom odnaleźć spokój i wyciszenie.
Lekcje ciszy przebiegają w specyficzny sposób, wymagając od uczestników dużego wysiłku woli i koncentracji. Przynoszą one jednak wiele korzyści rozwojowych, takich jak poprawa umiejętności skupienia uwagi, rozwój samokontroli i ekspresji twórczej. Artykuł przybliża ideę lekcji ciszy, opisuje ich przebieg oraz omawia korzyści płynące z udziału w nich dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
Idea lekcji ciszy w metodzie Montessori
Lekcje ciszy wywodzą się bezpośrednio z koncepcji wychowania Marii Montessori, która dostrzegła potrzebę ciszy i wyciszenia u rozwijających się dzieci. Montessori uważała, że cisza przynosi dziecku wiedzę o jego życiu wewnętrznym, pozwala odkryć własne wnętrze i przygotowuje duszę na głębsze doświadczenia. Dlatego też wprowadziła ona do swojej metody specjalne ćwiczenia ciszy, które miały na celu:
- Nauczenie dzieci kontroli nad ruchami i zachowaniem
- Ułatwienie skupienia uwagi i efektywnej pracy
- Umożliwienie wyciszenia się i refleksji nad sobą
- Rozwijanie samokontroli i dyscypliny wewnętrznej
Lekcje ciszy nie są sposobem na uspokojenie niesfornej grupy, lecz wynikają z dostrzeżenia gotowości dzieci na takie doświadczenie. Mają one służyć wyjątkowemu przeżyciu wewnętrznemu, a nie doraźnym celom dydaktycznym.
Przebieg lekcji ciszy Montessori
Lekcje ciszy w przedszkolach Montessori przebiegają według pewnego schematu. Oto przykładowe ćwiczenia stosowane podczas takich zajęć:
Ćwiczenie spotkać – przekazać
Dzieci siadają w kole na dywanie i podają sobie z rąk do rąk różne przedmioty wymagające precyzji, skupienia i delikatności, np.:
- Dzwoneczek – tak, aby nie zadzwonił
- Szklankę z wodą – tak, aby się nie wylała
- Zapaloną świeczkę – tak, aby nie zgasła
- Miseczkę z kulką – podajemy dalej, gdy kulka się nie porusza
- Łyżkę z jajkiem lub piłeczką – tak, by nie spadły
Ćwiczenie z wodą w patrzeniu i dotykaniu
- Stawiamy naczynie z wodą i obserwujemy, jak się uspokaja
- Dziecko wkłada dłoń do wody, a potem patrzy, jak spadają kropelki
- Próbuje zaczerpnąć wodę dłońmi i chwilę ją utrzymać
Ćwiczenia ciszy w słuchaniu
- Wsłuchiwanie się w szmer deszczu, śpiew ptaków, nagrania dźwięków natury, własny oddech, odgłosy domu
- Rodzic stuka czubkami palców, gwiżdże, uderza dłonią o blat, a dzieci odgadują źródło dźwięku
Ćwiczenia ciszy w wąchaniu
- Rozpoznawanie różnych zapachów, np. perfum, przypraw, kwiatów
- Wąchanie zamkniętych słoiczków z aromatami
Ćwiczenia ciszy w smaku
- Degustacja różnych smaków, np. słodkich, kwaśnych, słonych
- Próbowanie zamkniętych słoiczków z pokarmami
Ćwiczenia ciszy w dotyku
- Rozpoznawanie przedmiotów o różnej fakturze, kształcie, temperaturze
- Dotykanie zamkniętych woreczków z różnymi materiałami
Lekcje ciszy wymagają od dzieci znacznego wysiłku woli i samokontroli, ale są źródłem satysfakcji i radości. Z czasem dzieci coraz chętniej doskonalą się w tej umiejętności.
Korzyści płynące z lekcji ciszy Montessori
Regularne uczestnictwo w lekcjach ciszy przynosi dzieciom wiele korzyści rozwojowych:
- Poprawia umiejętność skupienia uwagi i koncentracji
- Ułatwia naukę i efektywną pracę
- Rozwija samokontrolę i dyscyplinę wewnętrzną
- Uczy opanowania ruchów i zachowania
- Sprzyja wyciszeniu się i refleksji nad sobą
- Daje poczucie wewnętrznej satysfakcji i radości
- Rozwija wrażliwość zmysłową i spostrzegawczość
- Uczy współpracy i podporządkowania się normom grupowym
- Kształtuje umiejętność panowania nad emocjami
- Stwarza okazję do doświadczenia ciszy i spokoju wewnętrznego
Lekcje ciszy mają również duże znaczenie w wychowawczym rozwoju dziecka. Dzieci stają się spokojniejsze, zachowują się ciszej i łatwiej im się uczyć. Odkrywają one własne życie wewnętrzne i przygotowują duszę na głębsze doświadczenia.
Przykłady lekcji ciszy Montessori
Oto kilka przykładów konkretnych lekcji ciszy stosowanych w przedszkolach i szkołach Montessori:
Lekcja ciszy z elipsą
Dzieci układają kompozycję na elipsie namalowanej na podłodze lub na specjalnej planszy. Każde dziecko otrzymuje określone przedmioty, które musi umieścić na elipsie w ciszy i skupieniu. Następnie dzieci obserwują efekt końcowy w ciszy.
Lekcja ciszy z kolażem
Dzieci tworzą kolaż z wycinanek, wykorzystując różne faktury papieru. Muszą wycinać i przyklejać elementy w absolutnej ciszy, koncentrując się na precyzji ruchów.
Lekcja ciszy z brzmienie ciszy
Dzieci siedzą w kręgu i przekazują sobie z rąk do rąk różne przedmioty, np. dzwoneczek, szklankę z wodą, zapaloną świeczkę. Muszą to robić w całkowitej ciszy, zwracając uwagę na dźwięki, jakie wydają przedmioty.
Lekcja ciszy z ruchem
Dzieci poruszają się po sali w ciszy, wykonując określone czynności, np. niosą tacę z przedmiotami, nalewają wodę do szklanki, odkładają książkę na półkę. Muszą robić to powoli i cicho, kontrolując każdy ruch.Lekcje ciszy są bardzo różnorodne i mogą być dostosowywane do wieku, możliwości i zainteresowań dzieci. Zawsze jednak wymagają one od uczestników wyciszenia, koncentracji i samokontroli.
Podsumowanie
Lekcje ciszy stanowią ważny element metody Montessori, wprowadzany w przedszkolach i szkołach opartych na tej koncepcji. Mają one na celu nauczenie dzieci kontroli nad ruchami i zachowaniem, ułatwienie skupienia uwagi oraz umożliwienie wyciszenia się i refleksji nad sobą. Lekcje ciszy przebiegają według określonego schematu, wymagając od dzieci dużego wysiłku woli i koncentracji. Przynoszą one jednak wiele korzyści rozwojowych, takich jak poprawa umiejętności uczenia się, rozwój samokontroli i wrażliwości zmysłowej. Dzieci odkrywają własne życie wewnętrzne i przygotowują duszę na głębsze doświadczenia. Lekcje ciszy są więc cennym elementem wychowania i edukacji, wprowadzanym w duchu metody Montessori.
